Sądowa rozdzielność majątkowa małżonków – wstęp do zagadnienia.
Sądowa rozdzielność majątkowa małżonków jest instytucją prawną, która występuje rzadziej, aniżeli ustanowienie rozdzielności majątkowej przez małżonków przed zawarciem związku małżeńskiego tzw. intercyzy małżeńskiej. Przez sądową rozdzielność majątkową małżonków należy rozumieć rozdzielenie majątków małżonków poprzez wyrok sądowy, który może zapaść w dowolnym momencie trwania małżeństwa. Instytucja sądowej rozdzielności majątkowej małżonków została przewidziana w przepisach ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1359) – dalej „k.r.o.”.
Brak zgody jednego z małżonków na zawarcie rozdzielności majątkowej przed notariuszem.
W takich okolicznościach, małżonek ma prawo do wystąpienie na drogę postępowania sądowego, w celu ustanowienia sądowej rozdzielności majątkowej małżonków. Dzieje się tak, gdy jeden z małżonków nie chce dokonać rozdzielności majątkowej w trybie konsensualnym przed notariuszem. Ustawodawca wskazuje w tym przypadku na obowiązek istnienia ważnych powodów (przyczyn, okoliczności etc.). Zasadnym jest w takich okolicznościach należyte wykazanie tychże przyczyn, gdyż stanowi to element niezbędny do ustanowienia przez Sąd rozdzielności majątkowej. Wyjaśnić należy, że każdy z małżonków w przypadku wystąpienia takiej przyczyny (której ustawodawca nie doprecyzowuje, pozostawiając w tym zakresie pole do argumentacji w konkretnej sprawie), może wystąpić do sądu o ustanowienie rozdzielności majątkowej.
Sądowa rozdzielność majątkowa małżonków również z datą wsteczną.
Ustawodawca przewidział taką okoliczność. Jest możliwe ustanowienie sądowej rozdzielności majątkowej małżonków również z datą wsteczną. Za ustawodawcą należy powtórzyć, że rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach (nie jest do pojęcie dookreślone i wymaga każdorazowej argumentacji i interpretacji), Sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu. Zaletą takiego rozwiązania jest fakt, iż małżonek może już wcześniej uwolnić się od odpowiedzialności swoim majątkiem za działania bądź zaniechania drugiego małżonka. Jest to szczególnie ważne w sytuacji, gdy małżonkowie są w separacji, już nie żyją ze sobą i nie wiedzą co dokładnie robią, jakie zobowiązania zaciągają etc. W ten sposób małżonek może uchylić się od ponoszenia odpowiedzialności za długi współmałżonka. Zgodnie ze stanowiskiem zaprezentowanym w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 grudnia 2022 r. sygn. akt: I CSK 3491/22 – „Rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia (art. 52 § 2 zd. 1 k.r.o.), przy czym w wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu. Ocena, czy chwilą, z którą ma zostać ustanowiona rozdzielność majątkowa, ma być data wydania wyroku, wniesienia pozwu czy też inny dzień, w szczególności poprzedzający wytoczenie powództwa, podlega swobodnemu uznaniu sądu. Niedopuszczalne jest jedynie oznaczenie chwili ustania wspólności z dniem późniejszym od daty uprawomocnienia się wyroku.”. W przypadku swobodnego uznania przez sąd takich okoliczności, szczególnie istotna jest należyta argumentacja, zgromadzenie silnego materiału dowodowego oraz odpowiedni sposób przedstawienia dowodów, który przemawiać będzie za zasadnością dowodzonych twierdzeń.