Przejdź do treści
Strona główna » Umowny stosunek pracy mimo nieważności zawartej umowy o pracę

Umowny stosunek pracy mimo nieważności zawartej umowy o pracę

Wyrok

Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 18 lutego 2015 r.

III AUa 793/14

Teza

Mimo nieważności zawartej umowy o pracę strony mogą nawiązać umowny stosunek pracy przez czynności dorozumiane, a w szczególności wskutek dopuszczenia do pracy – również w odniesieniu do członków zarządu spółek kapitałowych.

 Teza pochodzi z portalu www.ms.gov.pl 

Numer 1195497

Skład sądu

  • SSA Mirosław Szwagierczak (spr.)
  • Sędziowie: SSA Barbara Gonera
  • SSA Roman Skrzypek

Sentencja

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie Sąd Apelacyjny w Rzeszowie – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu w dniu 5 lutego 2015 r. na rozprawie sprawy z wniosku (…) Sp. z o.o. w S. z udziałem zainteresowanego W. K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R. o podleganie ubezpieczeniu społecznemu na skutek apelacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 27 czerwca 2014 r., uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Uzasadnienie

Decyzja z dnia 12 listopada 2013 r. została wydana przez Oddział ZUS w R. w związku z ustaleniem podczas kontroli, że umowę o pracę z członkiem zarządu W. K. zawarta została z naruszeniem art. 210 Kodeksu spółek handlowych – tym samym umowa ta jest nieważna i nie przoduje skutków prawnych w zakresie obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.

 Na skutek odwołania Spółki (…) Sp. z o.o. w S. Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że W. K., z tytułu zatrudnienia w (…) Sp. z o.o. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym pracowników od 18 maja 2012 r.

 Ustalono, iż w dniu 18 maja 2012 r. (…) Sp. z o.o. reprezentowana przez M. H. zawarła umowę o pracę z W. K., który został zatrudniony w wymiarze pełnego etatu na stanowisku dyrektora ds. inwestycji. zawarta umowa została poprzedzona uchwała zgromadzenia wspólników (…) Sp. z o.o. z dnia 4 maja 2012 r. – zgodnie z którą wspólnicy wyrazili zgodę na zatrudnienie W. K. na stanowisku dyrektora ds. inwestycji i M. H. na stanowisku prezesa zarządu.

 (…) Sp. z o.o. została powołana umowa z 25 czerwca 2009 r. i jest zarejestrowana w KRS. Wspólnikami spółki są: M. H. i W. K. W spółce nie powołano Rady Nadzorczej.

 Zdaniem Sądu Okręgowego „należy ocenić, że uchwała podjęta na zgromadzeniu wspólników aczkolwiek sformułowana nieudolnie w istocie ustanowiła M. H.pełnomocnikiem Spółki do zawarcia umowy o pracę z W. K.” – co ma prowadzić do wniosku, że spełnione zostały warunki art. 110 KSH i zawarta umowa o pracę jest ważna oraz stanowi tytuł do objęcia W. K. pracowniczymi ubezpieczeniami społecznymi.

 Stąd zmiana zaskarżonej decyzji w trybie art. 477§ 2 KPC.

 W apelacji od tego wyroku pozwany organ rentowy zarzucił:

  1. naruszenie przepisów prawa, a to art. 210 Kodeksu spółek handlowych, poprzez niewłaściwą wykładnię – sprzeczną z wykładnią celowościową tego przepisu oraz pozostałym orzecznictwie sądowym – polegająca na przyjęciu, iż decydujące znaczenie w stanie faktycznym niniejszej sprawy ma „dorozumiane” ustanowienie pełnomocnika spółki do zawarcia umowy o pracę, z uchybieniem wymaganiu formalnemu ustalonemu tym przepisem;
  2. naruszenie przepisów art. 6 w związku z art. 8 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.) w związku z art. 210 Kodeksu spółek handlowych poprzez objęcie obowiązkiem ubezpieczeń społecznych w systemie pracowniczym na podstawie bezwzględnie nieważnej umowy o pracę, zawartej z naruszeniem wymagania formalnego ustanowionego art. 210 KSH.
  3. naruszenie art. 233 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez dowolna ocenę dowodów z pominięciem wszechstronnego rozważania zebranego w sprawie materiału, w szczególności dowodów wskazanych w protokołach przesłuchania sporządzonych podczas prowadzonych czynności kontrolnych płatnika składek.

 W związku z powyższymi zarzutami, wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania w całości.

 Uzasadnienie apelacji zasadza się na twierdzeniu, że Spółka (…) nie była właściwe reprezentowana przy zawieraniu umowy z członkiem zarządu W. K.

 Powodowa Spółka najpierw wniosła o odrzucenie apelacji – jako wniesionej przez nieuprawnioną osobę (pracownika ZUS), która nie miała do tej czynności umocowania procesowego.

 Po oddaleniu tego zarzuty przez Sąd II instancji na rozprawie w dniu 5 lutego 2015 r., Spółka (…) domagała się oddalenia apelacji oraz zasądzenia kosztów – podnosząc, ze „wyrok jest całkowicie prawidłowy – choć strona powodowa nie do końca podziela ustalenia faktyczne oraz ocenę prawną dokonaną przez Sąd Okręgowy” (v. – odpowiedź na apelację k. 59).

 Rozpoznając sprawę Sąd Apelacyjny ustalił i rozważył co następuje:

  1. W spółce (…) Sp. z o.o. w S. nie została powołana Rada Nadzorcza. Wszystkie uchwały w tej sprawie podejmowało Zgromadzenie Wspólników. Spółka nie prowadzi rejestru uchwał wspólników. Nie podjęto uchwały o powołaniu pełnomocnika.
    Pan W. K. (1) (członek zarządu – dwuosobowego) został zatrudniony na stanowisku dyrektora ds. inwestycji w celu kosztorysowania, prowadzenia rozmów, negocjacji, szukania inwestycji, organizacji i opieki nad inwestycją. Przed zgłoszeniem go do pracowniczych ubezpieczeń społecznych ww. pracami zajmowali się wspólnicy (nie był zatrudniony pracownik na tym stanowisku). Z protokołu kontroli z dnia 7 czerwca 2013 r. wynika, iż Pan W. K. rzeczywiście świadczył pracę (v. – protokół kontroli ZUS w aktach organu rentowego). Skoro w (…) S. z o.o. nie powołano Rady Nadzorczej to, zgodnie z art. 210 KSH, umowy z członkami zarządu powinny być zawierane przez pełnomocnika powołanego przez Zgromadzenie Wspólników.
  2. Naruszenie art. 210 KSH przy zawieraniu umowy między spółką a członkami zarządu prowadzi do nieważności umowy. Skonstatowanie nieważności umowy z tej przyczyny nie wyczerpuje jednak – zdaniem Sądu Apelacyjnego w składzie orzekającym – zagadnienia pozostawania lub niepozostawania przez strony w stosunku pracy. Z art. 11 KP wynika, że nawiązanie stosunku pracy następuje na podstawie zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika – z przepisu tego nie wynika nakaz zachowania jakiejkolwiek formy tych oświadczeń pod rygorem nieważności umowy. W judykaturze ugruntowany jest pogląd, że mimo nieważności zawartej umowy o pracę (i to nieważności nie podlegającej konwalidacji – tak jak wg art. 210 KSH) strony mogą nawiązać umowny stosunek pracy przez czynności dorozumiałe, a w szczególności wskutek dopuszczenia pracownika do pracy (również w odniesieniu do członków zarządu spółek kapitałowych – patrz np. wyroki Sądu Najwyższego z 23 lipca 2009 r. – II PK 36/09, z 7 kwietnia 2009 r. – I PK 215/08, z 20 stycznia 2010 r. – II PK 178/09, z 8 czerwca 2010 r. – I PK 16/10, z 12 maja 2010 r. – II UK 20/11). Koncepcję tzw. faktycznego stosunku pracy podziela Sąd orzekający w niniejszej sprawie (por. wyroki Sądu Najwyższego z 27 marca 2000 r. – I PKN 558/99 jak również z 12 stycznia 2005 r. – I PK 123/04, a także wyrok tut. Sądu z 14 października 2014 r. – III AUA 624/14).
  3. Art. 210 KSH jest przejawem przymiotu ochrony interesów Spółki nad prywatnym interesem członka zarządu. Ochrona polega w tym wypadku na wyeliminowaniu możliwości działania członka zarządu w podwójnej roli: reprezentanta interesów spółki i reprezentanta interesów własnych.
    Niedopuszczalne i sprzeczne z dyspozycja art. 210 KSH jest supozycja Sądu pierwszoinstancyjnego, że umowę z członkiem zarządu Panem W. K. mogło zawrzeć Zgromadzenie Wspólników reprezentowane przez wspólnika Pana M. H. – prezesa Zarządu. Wręcz przeciwnie; uchybienie wymaganiu formalnemu określonemu w art. 210 KSH w żadnym razie nie może być konwalidowane przez jakiekolwiek inne czynności dorozumiane.
    Inaczej mówiąc; wspólnicy (…) Sp. z o.o. nie mają prawa jej reprezentować, a sama uchwała z 4 maja 2012 r. nie może być traktowana jako czynność ze sfery reprezentacji. Może być ona podstawą podjęcia czynności reprezentacyjnych przez szczególnego pełnomocnika – zgodnie z art. 210 KSH.
  4. W świetle tego co powiedziano wyżej przyjdzie stwierdzić, iż apelacja słusznie zarzuca naruszenie przez Sąd I instancji art. 210 KSH oraz art. 233 KPC – w szczególności poprzez brak wszechstronnych i wyczerpujących ustaleń odnośnie stosunku prawnego łączącego (…) Sp. z o.o. oraz W. K. oraz rozważenia, czy odpowiada on cechom stosunku pracy określonym w art. 22 KP (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 czerwca 2010 r. – I PK 16/10).

 Sąd Okręgowy poprzestał na rozważeniach odnośnie zastosowania art. 210 KSH, co nie jest wystarczające dla prawidłowego rozstrzygnięcia tej sprawy.

 I dlatego w toku procesu wtórnego Sąd I instancji winien przede wszystkim:

  • poddać analizie bezsporne okoliczności zatrudnienia zainteresowanego w (…) Sp. z o.o. w S. oraz rozstrzygnąć, czy W. K. wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracę określoną w kwestionowanej przez ZUS umowie,
  • ustalić czy ww. strony wiązał (bądź nie wiązał) stosunek pracy (art. 22 KP), czy też decydowały o tym li tylko przepisy prawa handlowego (stosunek organizacyjny: członek zarządu – spółka),
  • stwierdzić, czy zatrudnienie zainteresowanych, na warunkach prezentowanych przez B. (określonych w umowie), nie narusza dobrych obyczajów, interesów Spółki, zasad ubezpieczeń społecznych lub nie zmierza do obejścia prawa (art. 58 § 1 i 2 KC) lub sztucznego utrzymywania stosunku pracy w celu zachowania pracowniczego ubezpieczenia społecznego (art. 83 KC).

 Skoro zatem zarzuty skargi apelacyjnej ostatecznie okazały się uzasadnione, zakwestionowany wyrok podlegał uchyleniu, a sprawa przekazana do ponownego rozpoznania gdyż postępowanie wymaga ponowienia w całości, na podstawie art. 386 § 4 KPC i art. 108 § 2 KPC.